هنگامی که برای معاینه یک کودک یا نوجوان به اطاق معاینه می روم و پدر و مادر همراه او را ملاقات می کنم منتظر سوال یا تفسیر یکی از والدین برای دلیل ایجاد این ناهنجاری و شباهت بیمار به یکی از افراد فامیل هستم. پاسخ من به این عزیزان به شوخی این است که بچه ها تمام اشکالاتشان را از خانواده پدری و تمام خوبی هایشان را از خانواده مادری به ارث می برند. پر واضح است که لیاقت مادران ایرانی بیش از این تعریف هاست.
شباهت بچه ها به یکدیگر
بطور کلی اگر نگاهی به صورت کودکان داشته باشیم درجات زیادی از شباهت بچه ها به یکدیگر را متوجه می شویم. با رشد کودکان و نزدیک شدن به دوران نوجوانی و بلوغ تفاوت های چهره کودکان بیشتر شده و شباهت آنها به والدین شان پر رنگ تر می شود. اختلاف های شکل و اندازه صورت ، عمدتا در زمان بلوغ با سرعت و شدت بیشتری آشکار می شود و شکل نهایی صورت را بوجود می آورد. به همین دلیل تشبیه کردن کودکان به هرکدام از والدین در دوران نوزادی و کودکی سخت بنظر می رسد ولی با بزرگ شدن آنهاو کامل شدن رشد، کار آسانتری بنظر می رسد.
دلیل ایجاد مشکل فکی:
اصولا ناهنجاری های ارتودنسی مثل مشکلات فکی و نامرتبی های دندان ها به دلیل انحراف از وضعیت تکامل طبیعی ایجاد می شوند. این انحرافات می توانند به دلایل ارثی، مشکلات دوران حاملگی، مشکلات دوران کودکی و رشد دوره نوجوانی ایجاد شده و با گذشت زمان و رشد بیمار تشدید شوند. اگر ناهماهنگی در اندازه اجزاء مختلف تشکیل دهنده صورت اتفاق بیافتد مثلا اندازه فک بالا با اندازه فک پایین متناسب نباشد ناهنجاری بوجود می آید. بنابراین اگر خصوصیات مربوط به اندازه و شکل یکی از فک ها از یکی از والدین و اندازه فک دیگر از والد دیگر به ارث برسد و هماهنگی اندازه در بین این دو جزء وجود نداشته باشد نتیجه آن ناهنجاری فک خواهد بود. یا اگر اندازه دندان از یکی از والدین و اندازه فک از دیگری به ارث برسد و امکان قرارگیری دندان ها در یک استخوان کوچکتر فراهم نشود نامرتبی دندان ها بروز پیدا خواهد کرد. در اغلب موارد انتقال خصوصیات اندازه و شکل یک جزء صورت وابسته به یک عامل خاص مثل ارث به تنهایی نبوده و محیط مناسب برای بروز کامل آن ژن نیز اهمیت زیادی دارد.
نقش ارث در ایجاد مشکلات فکی:
با همه این بحث ها، تاثیر ارث در بروز ناهنجاری قطعی است ولی میزان این تاثیر کاملا مشخص نشده است. بعضی از خصوصیات شکل صورت هستند که ارتباط بیشتری با ارث دارند. بعنوان مثال، میزان کشیدگی صورت و کوچکی یا بزرگی فک پایین از خصوصیاتی هستند که ریشه ارثی پر رنگی دارند. در این موارد ما بطور معمول از وجود افراد دارای صورت کشیده یا فک پایین برجسته در فامیل سوال می کنیم. هر چقدر که زمینه ارثی بیشتری در یک ناهنجاری وجود داشته باشد و شدت آن ناهنجاری بیشتر باشد امکان درمان ارتودنسی آن ناهنجاری در سنین رشد با ارتودنسی کمتر می شود و ممکن است درمان ارتودنسی و جراحی فک در سنین بالاتر ضروری باشد. حتی در این موارد شدید، با توجه به پاسخ های درمانی در افراد متفاوت، توصیه متخصص ارتودنسی برای درمان اصلاح رشدی خالی از فایده نیست تا حداقل شانس ممکن برای درمان این ناهنجاری بدون مداخله جراحی فک در آینده از دست نرود. برای استفاده مناسب از فرصت های درمانی، لازم است تا کودکان در سن ۷تا ۸ سالگی توسط یک متخصص ارتودنسی معاینه شوند تا راهنمایی های لازم برای پیشگیری یا درمان ناهنجاری های فکی انجام شود.
بنظر می رسد تا زمانی که ریشه واقعی و دقیق علت هر کدام از ناهنجاری های فکی بطور کاملا دقیق مشخص نشده باشد همچنان بتوانیم از مشارکت در سرگرمی بچه به کدام یک از والدینش شبیه تر است و بحث در خصوص نظرات متفاوت دوستانمان لذت ببریم. تا آن زمان من هم به گفتن این جمله که - بچه ها تمام اشکالاتشان را از خانواده پدری و تمام خوبی هایشان را از خانواده مادری به ارث می برند- ادامه میدهم.